Архангай зугаалга 1

Компьютер маань хэсэг хугацаанд эвдрээд блогтоо оролгүй удсан ч байна.Их санажээ.Гадуур алхах тоолондоо бичих сэдэв олон болоод харин миний байж байгаа нь гэж өөрийгөө үе үе зэмлэмээр санагдах юм даа. Гэхдээ одооноос эрчимтэй бичнэ гэж байгаа. Тэгэхээр эхний нийтлэлээрээ та бүхэнд өөрийн таалагддаг сайхан дууг хүргэсэн.Байнга ингэж мартагдах шахаж буй гоё дуунуудыг үгтэй нь хүргэх болно. Одоо харин хөдөө явсан зурагнуудаасаа хүргэе гэж бодлоо. Архангай аймаг яваад л улсаа жинхэнэ шүтсэн гэхүү дээ. Үзээгүй хүн байвал нэг зорьж очоод үзчихвэл зүгээр л юм билээ.

Архангай аймаг түүхт дурсгалт газар олонтой,уул ус жигдэрсэн сайхан нутаг шиг санагдсан. Ялангуяа Тариат сумын хавьд гол тогтоц сайтай газрууд нь байдаг.

1 хүний агуй-Энэ агуй нь 50 орчим метр үргэлжилдэг.Төгсгөлийн сүвтэй түүгээр нь мөн зөвхөн ганц хүн гардаг. Нэг хүнй агуй нь хэдий нэг л хүн орох зориулалттай ч дотроо хэдэн хүн багтах боломжтой.

Тэрхийн цагаан нуур,Өвгөн хад-

Домгоос: Эрт дээр үед ганц охинтой бас нэг шар нохойтой юмсанжээ. Тэр охин,шар нохой 2-оо хамгаас их хайрлаж явдаг ажээ. Нэг өдөр хайртай ганц охин нь хүндээр өвдөж, өөрөөсөө салгадаггүй шар нохой нь галзуурсан юм гэнэ. хичнээн удавч охины бие илааршиж өгөхгүй бас нохой нь зүгээр болохгүй байж гэнэ. Охин байдаг чадлаа гаргаж аавдаа ийнхүү хэлжээ:Аав минь та хайртай охиноо харц ардын хүү өгч хүнээс харамладаг шар нохойгоо хавцал дунд хийж харуул гарган тавь хэмээн хэлээд ухаан алджээ. Тийнхүү ноён яах ч аргагүй охины  ёсоор болгожээ. Тэгээд тэр шар нохойг гавлан хавцал дунд хийн харуул тавьжээ. Удалгүй нохой үхэж тэр хавцлыг “шар нохойн там” гэж нэрлэсэн юм. Харин тэрхийн цагаан нууранд цутгадаг “Чулуутын гол“-ыг охинтой гэрлэсэн хүү,Тэрхийн цагаан нуураас эх авч урсдаг “Суман гол”-ыг охин,тэрхийн цагаан нуурын ойролцоо байх өвгөн хадыг ноён гэлцдэг юм билээ.(Зарим нэгэн хэсгийг нь мартчихаж хэхэ)

Архангайчууд ер нь нуураа их хүндэтгэж явдаг улс . Цагаа муу жил тэрхийн цагаан нуураасаа дээж аваад цагаан идээгээ бэлдэхэд тухайн жил арвин байдаг гэж ярьж байсан. Мөн архангайд л ганц ургадаг эмийн ургамалыг Цанхал гэдэг. Тэр ургамал хүүхдэд гарсан аливаа яр шархыг анагаах чадалтай.

Шар нохойн тамын талаар хэдэн зүйл дурсахад тэр хавцал уруу орсон хүн буцаж гарч чадахгүй гэдэг. Анх нэг анчин тийшээ 5 чонын бэлтрэг хийсэн тэгээд тэр нарыг дээрээс нь юм өгч хооллодог байсан.Яваандаа 2 бэлтрэг нь нөгөө 3 барьж идээд сүүлдээ2 биенийгээ идсэн гэлцдэг.

Хамгийн чухал үзүүштэй нь Хоргын Тогоо-Энэ жаахан тиймэрхүү зураг болчиж.Монгол улсад нийт 32 тогоо байдгаас 7 нь архангай аймагт байдаг.2000 жилийн өмнө дэлбэрсэн. Ёроолдоо анх устай байсан боловч хэдэн жилийн өмнө ширгэж энэ хавар жаахан устай дахиж болсон боловч бас л ширгэсэн. Маш гүнзгий . ойр хавьд нь сониноос хар хэрэм байдаг юм байна лээ. Дасан зохицох гэж үүнийг л хэлэх байх даа.

Burentegsh's Blog-оос