Байгаль далайн эрэгт амарсан тэмдэглэл

2015 оны 6 сарын 12

Бороон дуслууд бөнжигнөн, үүлний цаанаас наран бүдэгхэн туяарах их хотын үдэш бидний хэсэг нөхөд энэ зуны анхны аялалдаа гарлаа. 19 хүн ажил, амьдралаа зохицуулж хамтдаа явна гэдэг тийм амар биш. Гэвч богино хугацаанд сайхан аялаад ирэх боломжийг “Дэлхийгээр аялсан монголчууд” группээс олгосон юм. Сүүлийн жилүүдэд монголчууд жим гартал зорчих болсон амьд бурхан Итгэлт хамбад мөргөж ажил амьдралаа даатгах нууцхан хүслээ сэтгэлдээ тээж, амралтын хоёр өдрийг Байгаль нуурын эрэгт зугаатай өнгөрүүлэх төлөвлөгөөтэй хөгшин, залуу 46 хүн нэг баг болон гурван шөнө, дөрвөн өдрийн аялалд оролцсон.

Пүрэв гаригийн орой 18:00 цагт хөдөлсөн автобус дүүрэн хүн хоорондоо танилцаж, тоглон, нэгнийгээ цаашлуулж инээлдэж явсаар шөнийн 02:00 цагт Монгол, Оросын хилийн зааг дээр ирлээ. ОХУ руу визгүй зорчдог болсноос хойш хилийн ачаалал нэмэгдэж, өдрийн цагаар урт дараалал үүсдэг болжээ. Харин шөнө хил гарах нь урт дараалалд зогсохгүй цаг хугацаа хэмнээд амар байдаг юм билээ. Оросын нутаг дэвсгэрт ороод бүгд гүн нойронд дарагдав. Харин нар алтан шаргал цацрагаараа нүд гялбан төөнөхөд бид хэдийнэ Иволген дацаны хажууд ирсэн байлаа. Автобуснаасаа бууж биеийн чилээгээ гаргасан аялагчид дацаны эргэн тойрноор зугаалж холгүй байдаг нүдний рашааны ундарга дээр очив.

Бид өглөөний цайгаа хийдийн ойролцоох айлуудын дунд байрлах орос маягийн гоёмсог байшинтай Алтанзаяа кафед уусан. Монголчуудад их элгэмсэг хандах буриад авгай амттай буузаар биднийг дайллаа. Улаан-Үдэд бууз нь 40-45 рубль хэрнээ их том, шөл ихтэй, гурил нь яаж ч барьсан цоорч урагдахгүйгээрээ онцлог. Гурилаа тусгай технологиор зуурдаг гэсэн.

10:00 цагт Иволген дацан онгойж мөргөлчид дугаарлан оров. Манай багийн 46 хүнээс гадна нэг автобус дүүрэн хүмүүс, хэд хэдэн хувийн автомашинтай монголчууд байлаа. Дацангийн үүдэнд болон хашаанд нь эртний эд зүйлс болон, шашны холбогдолтой бараа зардаг юм байна. Бурхан шашны төв болохоор цаанаа л нэг нам гүм, орхимж намируулсан лам нарыг хараад өөрийн эрхгүй сэтгэлдээ төвлөрч байв.

Хорвоо ертөнцийн тайлагдашгүй нууцын эзэн болж, өнөөг хүртэл өргөөндөө заларч, сүсэгтэн түмэндээ одоо хүртэл буян үйлдсээр байгаа Итгэлт хамба гэж хэн юм бол. 1927 онд хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн Буриадын XII дугаар хамба лам Дашдорж Итегэловын бие 75 жилийн дараа газар доороос гаргаж ирэхэд амьд мэт хэвээрээ байсан тухай мэдээлэл 2002 онд дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан юм. Түүнээс хойш одоогийн байдлаар дэлхийн өнцөг булан бүрээс таван сая гаруй мөргөлчид ирээд байгаа юм билээ. 

Хамбын өргөөнд орохоос өмнө заавал дацанг гороолж ,танилцах ёстой юм байна. Дацангийн голд том хүрд байв. Эхний удаа эргүүлэхдээ хамаг муу муухайг өөрөөсөө зайлуулж байна гэж бодох бол дараагийн удаад өөрийнхөө зорилгын тухай бодно. Харин сүүлчийн удаа эргүүлэхдээ сайн сайхныг өөртөө хуримтлуулж байна гэж бодох ёстой. Бид энэ дэгийн дагуу хүрдээ гурав эргүүллээ.

Сонирхуулахад жил бүр Иволга дацанд эрдэм шинжилгээний хурал болдог. Энэ үеэр дэлхийн олон эрдэмтэд, сүнс судлаачид ирж, Итгэлт хамбын энэ гайхамшгийн тухай ярилцаж, судалгаа явуулж, дүгнэлт хийдэг ажээ. Гэвч түүний нууцыг тайлсан эрдэмтэн одоогоор дэлхийд алга. Зарим техник өндөр хөгжсөн орны эрдэмтэд өөрсдийн багажаа авчирч, судалгаа явуулжээ. Амьд хүний хажууд байхаараа савлаж, өнгөрсөн хүний хажууд тавихаар хөдлөхөө больдог тусгай багажийг хамбын хажууд тавихад хэдийгээр хүчтэй савлаж хөдлөөгүй ч зогсолгүй бага хэмжээгээр хөдөлж байжээ.

Итгэлт хамбад мөргөхөд тогтсон ёс, дүрэм гэж бий. Дацанд орохдоо бүсгүй хүн богино хормойтой хувцастай орохыг цээрлэдэг учир бид монгол дээлтэй очсон. Өргөөнд эрчүүд эхэлж ордог уламжлалтай юм байна. Өргөөний хойморт амьд бурхан дүрээрээ заларч байв. Хамбатай золгуулах тусгай лам биднийг угтсан юм. Өргөө нам гүм, зөвхөн хүсэл зорилгоо сэтгэлдээ тээх, сүсэглэн залбирах мөргөлчдийн намуухан амьсгалах чимээ л үл мэдэг сонсогдож байх юм. Хамба ламтан тэргүүнээ жаахан гудайлгасхийн сууна. Түүний өмнө зогсоход өөрийн эрхгүй сэтгэлийг амар, амгалан нөмрөх шиг санагдсан. Бид хадгаа барьж, аравнайлуулаад, хүслээ тээгээд, бодлоо ариусгаад гарсан. Түүний нүдрүү харж, хүслээ шивнэхэд зүрх хурдан хурдан цохилж эхлэх юм билээ. Итгэлт хамбын дацанд түүнтэй энергээрээ харьцаг, биед нь хүрдэг нэг л лам бий гэсэн. Тэрээр багштайгаа харьцаад сургааль, номыг нь биелүүлдэг ажээ.

Биднийг өргөөнөөс гарч ирэхэд түрүүхэн л хүйтэн салхи үлээж байсан гэхээргүй алтан шаргал нар халуун элчээрээ төөнөж байлаа. Нэг л ер бусын содон мэдрэмж бидний сэтгэлд мэдрэгдэж байв.

Аяллын дараагийн чиглэл бол Улаан-Үд хотоос 170 км зайд орших Байгаль  нуур байлаа. Сибирийн гоо үзэсгэлэнг бүрэн харуулах битүү ойтой замаар явахад халуун нар элчээ үзүүлж замын туршид гоолиг өндөр модод гоо сайхнаа гайхуулан ногоорон өнгөрнө. Үдийн наран чанх дээрээс төөнөх үед бид дэлхийд цэвэр тунгалаг усаараа гайхуулдаг алдарт Байгаль нуурын эрэгт байрлах Авангард амралтын газар буудалласан юм. Горячинскийн халуун рашааны дэргэд далайн эрэг дээр шинэхэн баригдсан Авангард амралтын газар тав тухтай. Өдрийн гурван хоолтой, өрөө болгон душтэй. Дотроо караоке, диксо, билльярд, саунтай юм билээ.

Аялагчид үдийн хоолоо идээд өрөө өрөөндөө төвхнөж аваад далайн эрэг рүү гүйлдлээ. Тэнгэрийн хаяа ус нийлэн харагдах гайхамшигт дүр төрх, эрэг рүү давалгаалан хаялах их усны чимээ, нарны туяанд солонгорон үзэгдэх нуурын толио гээд нүд чих сэтгэл баясгах байгалийн сайхан үзэгдлийг зөвхөн энд харна. Нуурын эргээр зугаалах, хөөцөлдөн гүйх, тоглох залуус, Байгаль нуураа ширтэн суух настан буурлууд бүгд л сэтгэлийн амар амгалан баяр хөөрийг мэдэрч байв. Мөн олон хүн холхидоггүй энэхүү аглаг эргээс Сибирийн цаст өндөр уулсууд харагдаж байдаг нь наранд шарлагын газруудад байж болох хамгийн төгс үзэмж юм билээ.

Цагаан элсэн эрэгтэй энэхүү амралтын газраас 800 метрийн зайд байгалийн халуун рашаан байдаг бөгөөд хүн бүр үнэ төлбөргүй орж болдгоороо онцлог. +50 хэмээр газраас оргилох халуун рашаанд хөлөө дүрж суувал алжаал ядаргаа тайлагдаж, олон өвчинд тустай гэсэн.

Ийнхүү бид хөгжил хөөр амралттай нэгэн үдшийг өнгөрүүлээд гурав дахь өдрийнхөө өглөөг Байгаль нуурын эрэг дээр угтсандаа баяртай байлаа. Өглөөний цайгаа уугаад Улаан-Үд хотыг зорин довтолгосон. Үдийн зоогоо Модерн Номадс сүлжээ рестораны салбарт барив. “Дэлхийгээр аялсан монголчууд” аялал жуулчлалын компани эднийхтэй хамтран ажилладаг учраас хоолны үнэ харьцангуй хямд. Хоёр хоол цайтай ердөө 350 рубль. Амттай хоол идэж хүч сэлбэсэн аялагчид Улаан-Үд хотын төв талбайд очиж Ленин багшийн хөшөө, Арбатын гудамжаар зугаалж, дурсгалын зургаа татуулсан. Мэдээж хил гарсан хүмүүс дэлгүүр захаар оролгүй ирнэ гэж байхгүй. Хямд хэр нь амттай хүнс, жимс, оросын чанартай хувцас гээд хийхгүй худалдаа үгүй.

Оройн наран шингэж нутгийн зүг хүлгийн жолоо залах замдаа Итгэлт хамбын рашаан дээр очсон юм. Энэхүү өвчинг анагаах увдистай хосгүй рашаанаараа тэрээр эм, тангаа найруулдаг байжээ. Газрын гүнээс ундрах хэзээ ч мууддаггүй рашааныг Буриадууд болон монголчууд их хэрэглэдэг гэнэ. Рашаан чихрийн шижин, харшил, арьсны цайралт, ходоод зэрэг бүх өвчинд сайн юм байна. Харин рашаан руу бүсгүй хүн орох цээртэй ажээ. Зөвхөн эрчүүд орж, ховоогоор татаж гаргадаг юм билээ. Хашаан дотор Итгэлт хамбын гэр музей байна. Мөн түүний гэгээн дүрийг залжээ. Шидэт рашаанаас хүртэхээр ирсэн хүмүүс хашааг нар зөв тойрч, ар нуруугаа харуулахгүй гардаг юм байна. Итгэлт хамбад аминчлан мөргөж, шидэт рашаан хүртээд Байгаль нуурын эрэг дээр амарсан аялагчид эрч хүч, инээд хөөрөөр дүүрэн дөрөв дэх өдрийн өглөө Улаанбаатар хотдоо эргэж ирсэн юм. Амралтын өдрүүдийг тааруулж богино хугацаанд сонирхолтой, хямд аялал зохион байгуулж өгсөн “Дэлхийгээр аялсан монголчууд” аялал жуулчлалын компанийн захирал Г.Ариунчулуунд баярлалаа. Хэрэв бидний адил сонирхолтой аялал хайж буй бол “Дэлхийгээр аялсан монголчууд” фэйсбүүк групт нэгдэх буюу 88024353 дугаарын утсанд холбогдоорой. Энэ компани наадмын амралтын өдрүүдээр гурав хоног Байгаль нуурын эрэгт байрлах аялал зохион байгуулах гэж байгаа юм билээ. Мөн байгууллага, хамт олон, найз нөхдийн аялалыг тэдний сонирхолд нийцүүлэн зохион байгуулдагаараа онцлог юм билээ.

Х.МОНГОЛХАТАН

Эх сурвалж http://www.info.mn